Hayatı

Ahmed-i Hani 1650-51 yılında Hakkâri'nin Çukurca ilçesine bağlı Han Köyünde doğmuştur. Babasının adı Şeyh İlyas annesinin adı Gulnigar'dır. Pinyanişi Aşiretinin bir kolu olan Hânî Kabilesinden olmasından ve Han köyünde doğmasından ötürü Ahmed-i Hani (Ehmedê Xanî, Hani'li Ahmed) olarak tanınmaktadır.[3]

Ahmed-i Hani 1707'de Doğubayazıt'ta ölmüştür. Türbesi Ağrı Doğubayazıt'tadır.

Eğitimi

Ahmed-i Hani ilk eğitimini aile içinde babası Şeyh İlyas'tan fıkıh derslerini aldı. Ardından Beyazıt'taki Muradiye medresesine gider. Daha sonra Ahlat ve Bitlis medreselerinde öğrenim görür. Botan ve Mezopotamya'da devam eder öğrenimine. Bağdat, Şam, Halep ve İran medreselerinde de uzunca yıllar öğrencilik hayatı yaşadı. Hani özellikle Suriye medreselerinde Antik Yunan felsefesi'ni, Mezopotamya ve İran medreselerinde ise İslam felsefesi, astronomi, şiir ve sanat tekniğini öğrenmiştir.

Hani'nin Kabe'yi tavaf ettiği, Mısır'a gittiğini yazdığı eserinin içeriğinde açıkça görülmektedir. Her yerde isim yapmış alimleri araştırır ilmi ve bilimi daha da ilerletmek için onların yanında diplomasını aldıktan sonra Beyazıt'taki Muradiye medresesinde eğitim vermeye çalışır.[4]

Ahmed-i Hani, Şihabeddin Sühreverdî, Farabi, Feqiyê Teyran, Molla Ahmed-i Cezirî, Platon, Aristoteles, Muhyiddin İbn Arabi, Ali Hariri, Firdevsî ve Ömer Hayyam gibi daha birçok büyük şahsiyetten etkilenme düşünceler ortaya koyar. Hani bu birikimini 4 ayrı dilde dile getirir.

Hani iyi bir eğitmen ve dil uzmanıdır. Dönemin felsefi, teolojik ve edebiyat bilgilerini iyi özümsediği ve bu yönüyle yetkinleştiği anlaşılıyor. Felsefe tarihi, dinler tarihi, Kürt edebiyatı, folklor ve tarihi konusunda da derin birikimi vardır.